Verslag van hoofdinspecteur H. Wijnbeek betreffende de scholen in Zuid-Holland in 1838

7. ZEVENDE SCHOOLDISTRICT; Brielle, Hellevoetsluis, Voorne-Putten, Abbenbroek, Hekelingen, Nieuwland, Oudsvoorn, Zuidland, Zwartewaal, Geervliet, Nieuwhelvoet, Oudshoorn, Spijkenisse, Simonshaven, Oudbeijerland, Hitzert of Zuidbeijerland, Piershil, Korendijk.

Schoolopziener: Mr. Huijsman 18), lid van de arrondissementsregtbank te Brielle. Deze werkzame man is met bedaardheid, zachtzinnigheid en volharding sedert een aantal jaren te werk gegaan in het verbeteren van het schoolonderwijs, lokalen en meubelen en is daarin, op eenige scholen na, gelukkig geslaagd. Tot zijn district behooren, behalve de scholen van Brielle en Hellevoetsluis, alle door mij bezocht, die der gemeentescholen van het eiland Voorne en Putten, alle bezocht (op eene na, die van Rockanje en de eenige van het eiland Rozenburg) en een gedeelte van de Beijerlanden, ook alle door mij bezocht. Die gemeentescholen zijn ten getale van 23.

Brielle; te dezer stede zijn al de scholen en schoollokalen in goeden staat, voorzien van halve tafels en de verder noodige schoolmeubelen. In dezelve wordt goed onderwijs gegeven. In de stadsarmenschool en de bijzondere tusschenschool, welker lokalen beide nieuw zijn, onderscheiden zich de onderwijzers door eenvoudigheid, duidelijkheid en gepastheid. De hoofdonderwijzer der eerstgenoemde school, B. van Es, is te dien opzigte voorbeeldig. De orde, die er heerschte, was volkomen ofschoon ongedwongen. Een wenk om vooral te letten op den klemtoon bij het onderwijs in het lezen werd door hem gretig opgevat. Bij den hoofdonderwijzer der stadsnederduitsche burgerschool, W. Plokker, hoe goed ook zijn onderwijs anders ware, hinderden mij zijne verwaande toon en manieren, te meer daar ik bespeurde, dat dezelve ongunstig werkten op zijne leerlingen. Hij is gewezen kweekeling en ondermeester van eene der 's-Gravehaagsche stadsarmenscholen, en volgt dus de daar aangenomen goede leerwijze.

De stadsnederduitsche en Fransche school van G. W. Boon gaf mij mede allezins reden van tevredenheid. Op de uitspraak van het Fransch alleen zou echter nog wel wat aan te merken zijn. Deze school is alleen voor jongens bestemd. Doch daar de Fransche stadsmeisjesschool sedert eenige jaren vacant is en het inkomen derzelve te gering schijnt om goede sollicitanten naar dezelve te lokken, zoo heeft men den onderwijzer der laatstgenoemde school vrijheid gegeven om, gedurende de vacature der meisjesschool, ook meisjes aan te nemen.

Hellevoetsluis; hier is slechts eene school. Zij is allezins voortreffelijk vooral wat het onderwijs aanbelangt. De leerwijze is geheel die van Prinsen onder den bekwamen onderwijzer W. Labbree. Nergens heb ik op beteren toon hooren lezen.

Gemeentescholen op het eiland Voorne-Putten.

De meeste schoollokalen en meubelen vond ik in een goeden staat, zooals te Abbenbroek; waar hetzelve uitmuntend is en ik het onderwijs in goede staat vond, Heenvliet: doch hier is het onderwijs, sedert weinige jaren, onder den tegenwoordigen onderwijzer M. M. Wis, achteruitgegaan. Onder zijn voorganger was het voortreffelijk; Hekelingen; lokaal en onderwijs beantwoorden aan elkander in doelmatigheid; Nieuwland, het lokaal is nieuw en het onderwijs beantwoordde aan de voortreffelijkheid van het zelve; Nieuwenhoorn; het lokaal trok vooral mijn aandacht door deszelfs grootte en fraaiheid. Het onderwijs, ofchoon iets minder dan te Nieuwland, was nogtans vrij voldoende; Oudsvoorn, lokaal en onderwijs zijn beide in goeden staat: Zuidland: hier is van school en lokaal dezelfde getuigenis te geven. Deszelfs onderwijzer P. Weeda maakt zich als schrijver gunstig bekend, onder anderen zijn door werkje: Nederlands Heldendaden ter Zee.

Er zijn toch nog eenige schoollokalen in dit eiland, die verbetering of vernieuwing noodig hebben. Te Zwartewaal is het wel groot en goed aangelegd, doch het wordt niet goed onderhouden. Vele reparatien zijn er aan te doen. Dit is te bejammeren, daar de onderwijzer D. van Sijll kweekeling van Prinsen, voortreffelijk onderwijs geeft. Zeer gebrekkige lokalen zijn die te Geervliet; hetzelve is laag en bekrompen; het onderwijs laat er ook veel te wenschen over; Nieuwhelvoet, het lokaal maakt een gedeelte van het kerkgebouw uit en is daardoor moeijlijk te verbeteren. Het onderwijs is er in goede staat. Oudshoorn; hetzelve is mede te klein en donker. Dit is vooral daarom te bejammeren, daar er een zeer bekwaam onderwijzer is, die er zich zoo goed mogelijk van zijnen pligt kwijt.

Spijkenisse; lokaal en onderwijs zijn in slechten staat. Simonshaven, het lokaal dreigde in te storten; doch een nieuw gebouw wordt thans door middel van eene aanzienlijke Rijkssubsidie gesticht. Dit is hier van te meer belang, omdat er het onderwijs in de beste handen is, in die van den bekwamen H. Westendorp.

Beijerlanden; de scholen, die in de Beijerlanden tot het 7de schooldistrict behooren, hebben deels goede lokalen, zooals die van Oudbeijerland, hetwelk ruim en groot is, ofschoon het evenwel eenige gebreken heeft, doch die gemakkelijk zouden te verhelpen zijn, indien de burgemeester niet in onmin ware met den onderwijzer Eijdeman, en hem uit dien hoofde niet op allerlei wijze zocht te dwarsboomen. Dit doet hij onder anderen op deze wijze: De onderwijzer is verpligt de armenkinderen voor eene geringe som allen op zijne school op te nemen. Maar nu veroorlooft de burgemeester een zeer groot aantal kinderen ter school te gaan als armen, ofschoon er velen onder zijn, die alleen tot de minvermogenden behooren, en wier ouders dus wel eenig schoolgeld kunnen betalen. Hierdoor is het getal leerlingen die schoolgeld betalen zoo verminderd, dat de onderwijzer geen genoegzaam bestaan meer heeft.

De Hitzert of Zuidbeijerland; het lokaal is nieuw en regt goed, doch ongelukkig aan de straatkant, over welke gedurig karren en wagens rijden, waarvan het geratel allerhinderlijkst is in de school. H. Doesburg is er een voortreffelijk onderwijzer. Minder goed is het lokaal te Piershil, vooral doordat het te klein en vierkant is. Doch de onderwijzer G. Wuijster daarentegen is een der beste dorpsschoolmeesters. Verstandig, duidelijk, eenvoudig, is zijn geheele onderwijs. Orde, stilte, ondergeschiktheid zonder dwang, trokken er in 't bijzonder mijne aandacht. Te Korendijk is het lokaal vierkant en slecht. Het onderwijs is er mede in geen besten staat. De onderwijzer Quakkelaer is een warhoofd, wiens onderwijs een geleerd mengelmoes is en waarin weinig verbetering zal te brengen zijn, doordat hij met deze zijne verkeerdheden, die van hooge ingenomenheid met zichzelven paart.