Verslag van hoofdinspecteur H. Wijnbeek betreffende de scholen in Zuid-Holland in 1838
6. ZESDE SCHOOLDISTRICT; Sommelsdijk, Den Bommel, Middelharnis, Ouddorp, Stellendam, Goeree, Nieuwe Tonge, Dirksland, Oude Tonge, Ooltgensplaat, Langstraat, stad aan Haringvliet.
Schoolopziener: B. Boers 17), predikant bij de Hervormde gemeente van Middelharnis. Dit district bepaalt zich tot het eiland Goeree en Overflakkee. Het heeft het voorregt genoten achtereenvolgens bekwame en ijverige schoolopzieners te hebben. Den tegenwoordigen schoolopziener, onlangs benoemd, heb ik de scholen van zijn district ingeleid en hen aangewezen op welke wijze de scholen het vruchtbaarst bezocht kunnen worden. Hij was dankbaar voor dit dienstbewijs en scheen ten volle berekend voor zijne betrekking. Zij, die er den Heer Wanrooi, predikant te Herkingen, gewenscht hadden, schenen thans volkomen tevreden met de keuze.
Het district heeft 14 scholen. Slechts eene derzelve, die te Melissant, heb ik niet bezocht, daarin verhinderd door eene zware donderbui en regenvlagen, die den weg derwaarts onbruikbaar maakten. De 13 bezochte scholen zijn die te Sommelsdijk en Middelharnis, en elk met een groot en fraai lokaal. In laatstgenoemde gemeente was dezelve geheel vernieuwd, terwijl de woning zeer vergroot was en aangelegd voor een 20-tal kostdiscipelen, waartoe een onderwijzer, zoowel voor de hedendaagsche talen als voor het gewone lager onderwijs, A. van der Lugt, benoemd was doch die nog verwacht werd. Er was thans vacantie. De burgemeester was voornemens het schoolfonds in te voeren. Te Sommelsdijk was het onderwijs in de hoogste klasse allezins volledig. In de middelste en onderste liet het iets te wenschen over.
Den Bommel, Ouddorp, Stellendam en Nieuwe Tonge, elk met een goed lokaal. Te Nieuwe Tonge wordt het koor der kerk daartoe gebruikt. In Den Bommel was het onderwijs middelmatig, te Ouddorp was het zeer goed, doch de ouders stellen hier weinig belang in het onderwijs voor hunne kinderen. De meester lijdt gebrek. Hij was zeer mismoedig. Te Stellendam is het onderwijs wat hoog voor boerenkinderen. De onderwijzer houdt kostdiscipelen en is met het meer beschaafd onderwijs, dat dezen behoeven, te veel bezig ten nadeele der anderen. Te Nieuwe Tonge is een ten eenenmale ongeschikt onderwijzer, doch hij heeft een zeer bekwamen ondermeester, Admiraal geheeten, die, ofschoon zeer mismaakt van ligchaam, geacht en bemind is van de leerlingen, en die zijn onderwijs zeer doelmaig inrigt.
Goeree, Dirksland en Oude Tonge, elk niet een goed, doch te klein lokaal. Te Goeree waren de schoolmeubelen gebrekkig, ontbrak het stel maten en gewigten en was het onderwijs niet boven het middelmatige. Te Dirksland is het lokaal te klein geworden, tengevolge van het aldaar ingevoerde schoolfonds, waardoor het getal leerlingen meer dan verdubbeld is. Het onderwijs is er in zeer goeden staat. Te Oude Tonge is het lokaal voor verbetering vatbaar. Het onderwijs in het zingen, zoowel theoretisch als praktisch, beviel mij uitermate.
Ooltgensplaat, Langstraat en Stad aan 't Haringvliet, ieder met een slecht lokaal en gebrekkige meubelen. Te Ooltgensplaat was het onderwijs middelmatig, te Langstraat en Stad gebrekkig. In laatstgenoemde school vond ik een onderwijzer van 72 jaar met een tweejarig kind op den arm. Hij was gehuwd met een vrouw van 25 jaren. Voor 't onderwijs was hij ongeschikt. Men is bedacht om hem met eenig pensioen ontslag te geven.