Home | About Us | Contact Us


Verslag van hoofdinspecteur H. Wijnbeek betreffende de scholen in Zuid-Holland in 1838

5. VIJFDE SCHOOLDISTRICT; Dordrecht, ’s-Gravenpolder, Heinenoord, Klaaswaal, Numansdorp of Buitensluis, Puttershoek, Strijen, Cillaarshoek, Maasdam, Mijnsheerenland, Westmaas, Overmaasche, Barendrecht, Hendrik Ido Ambacht, Rijsoord, Ridderkerk.

Schoolopziener: G. van Kooten, predikant bij de Hervormde gemeente van Dordrecht 15). Deze waardige grijsaard, wiens gezigt in de laatste jaren zeer verminderd is, blijft nogtans volijverig de betrekking van schoolopziener waarnemen. Veel verbetering is onder zijne leiding bij de scholen van zijn district tot stand gekomen. Hij verledigt zich nog iederen Zaturdag om onderwijs te geven aan onderwijzers en ondermeesters in Dordrecht en aanliggende dorpen, terwijl hij eene maandelijksche vergadering van de onderwijzersgezelschappen van zijn district zelf bestuurt en aan hunne werkzaamheden eene doelmatige rigting geeft. Tot dat district behooren behalve de scholen van Dordrecht, een 30 tal gemeentescholen in een gedeelte der Beijerlanden en van het Overmaasche en van den Alblasserwaard.

Dordrecht; hier vond ik eene wel zamengestelde Plaatselijke Schoolcommissie, bezield door den ijver van den schoolopziener. Daaraan is te danken een zeer goed ingerigte stadsarmenschool van 800 - 900 leerlingen. Voorts eene kortelings gevestigde tusschenschool voor minvermogenden in een fraai lokaal, met ruim 400 kinderen, doch hetwelk reeds te klein was voor de vele aanvragen om er in opgenomen te worden, over welke aanvragen ik mij geenszins verwonderde, toen ik getuige was van het in allen opzigte wel ingerigt onderwijs aldaar. Dan een Departementsschool, waar onderwijs werd gegeven door den kundigen Geelhoed in een zeer ruim, doch schaars bezocht lokaal. Deze man stond, een aantal jaren geleden, hier in groot aanzien. Hij was er de ijsbreker van het verbeterd onderwijs, vormde er veel kweekelingen, waarvan eenige aldaar ter stede vervolgens tot bijzondere schoolonderwijzers zijn benoemd, tengevolge waarvan zijne, school van lieverlede achteruit is gegaan, zoodat dezelve hem geen genoegzaam bestaan meer oplevert. Ik ondervond nogtans dat hij nog onder de voortreffelijkste onderwijzers behoort. Hetgeen in 't bijzonder in zijne school mijne aandacht trok, waren verscheiden rijen van opgehangen printen alle betrekkelijk tot de vaderlandsche geschiedenis; zij waren in chronologische volgorde geplaatst. Door middel van die printen onderwees hij deze geschiedenis, en zooveel ik kan oordeelen, met zeer goeden uitslag.

De overige scholen van Dordrecht zijn bijzondere van de 2de klasse. Daaronder munten uit vier scholen, als: twee Fransche scholen voor jongens. De eene, van de Wilde, die ook Engelsch en Hoogduitsch, en alles zeer goed, onderwijst. De andere van de Vogel, onlangs opgerigt. Hij kwam mij voor ook wel te zullen voldoen. Voorts eene Fransche school voor meisjes van juffrouw Lohman, een kundig, zacht en braaf meisje, geschikt zoowel voor de zedelijke als voor de verstandelijke opvoeding. De Hoogduitsche en Fransche taal onderwees zij voortreffelijk; de Engelsche goed. Verder een Nederduitsche school van H. Spoel, die zich in zijn onderwijs onderscheidt door eene behagelijke eenvoudigheid en mij dus beter beviel dan Vischer van Aalst, onderwijzer eener andere Nederduitsche school, een opgewonden mensch, die zich dadelijk aanbood om mij eene proeve van zijn onderwijs te geven, doch daarbij alles verward dooreenmengde en mij overtuigde, dat de man veel gelezen had over het Boek der Moeders, de getal-en vormleer van Pestalozzi, enz., doch van dat gelezene gebruik maakte in de school zonder in den geest der leerwijze te zijn doorgedrongen.

Gemeentescholen.

De scholen in de Alblasserwaard heb ik moeten laten liggen vanwege de slechtheid der wegen in het voorjaar. Ik heb bezocht die der Beijerlanden. Hier zijn vijf nieuwe, groote, fraaije gebouwen, te weten te 's-Gravenpolder, het nieuwe lokaal, nog niet geheel volbouwd, is voortreffelijk aangelegd. Er werd thans nog school gehouden in het oude slechte, bekrompene lokaal. Het onderwijs, hetwelk er gegeven werd, was alleszins doelmatig. Heinenoord; het onderwijs was geschoeid op de leeswijze van Anslijn: men leerde dus lezen door spellen, doch op eene verkorte wijze. Hier ontbrak het stel maten en gewigten. Zij werden nogtans beoefend. Dit en al het overige voldeed mij zeer wel, behalve het schreeuwend zingen.

Klaaswaal; er is aan het schoollokaal slechts een gebrek: het rust in het midden op kolommen, welke den onderwijzer beletten de geheeld school tegelijk te overzien. De onderwijzer, aan eene der 's-Gravenhaagsche armenscholen opgeleid, had hier de gepaste leerwijze dier scholen ingevoerd.

Numansdorp of Buitensluis; hier is het schoolgebouw het hechtste en sterkste, dat ik immer aanschouwd heb. Het schijnt aangelegd te zijn om de eeuwen te verduren. Het is naar een goed plan ingerigt. De schoolmeubelen zijn er volledig en in de beste orde. De burgemeester maakt er zich zeer verdienstelijk door zijne belangstelling in het schoolwezen. Het onderrigt is er ook in den besten staat. Het wordt gegeven door een bekwamen kweekeling van Prinsen, J. H. Leedegang. Des avonds wordt er het Fransch zeer goed onderwezen.

Puttershoek; het lokaal is aan eene kerk gelijk, hoog en verwulfd. Nergens wordt de zangkunst beter beoefend, maar daaraan wordt te veel tijd besteed ten koste van het lager onderwijs.

Strijen; het lokaal is slechts vrij goed. Het grootste of voornaamste gebrek is hierin gelegen, dat het te laag is. Ook zijn er de tafels en verdere meubelen in geen besten staat en ziet het er over 't algemeen vrij slordig uit. De onderwijzer houdt nogtans kostdiscipelen, aan welke hij onderrigt geeft in Fransch, Engelsch en Hoogduitsch. Maar op zijn eigenlijk lager onderwijs valt niet te roemen. Tevoren was hetzelve beter. Hij geeft zich over aan overdreven godsdienstige gevoelens en dit schijnt nadeeligen invloed op zijn onderwijs te oefenen. Ik vond er het gereformeerde vraagboekje van Hellenbroek 16) in de handen der leerlingen. De verdere scholen van deze streek hadden gebrek aan goede lokalen, zooals te Cillaarshoek en Maasdam, alwaar het dreigde in te storten; te Mijnsheerenland en te Westmaas. Op de schoolmeubelen was hier ook niet te roemen. Met uitzondering van Maasdam en Westmaas was er het onderwijs nog in een min of meer gebrekkigen staat. Het Overmaasche; slechts een gedeelte van het Overmaasche behoort tot het 5de district. Ik bezocht er de school te Barendrecht met een vrij goed lokaal en leerwijze. Doch wat de onderwijzer betreft, vanwege zijn phlegmatisch temperament weet hij den leerlust der kinderen niet op te wekken.

Hendrik Ido Ambacht; een zeer goed lokaal en vrij goede leerwijze, die van Prinsen *). Het gezang alleen was valsch. En de onderwijzer was vrij omslagtig in de wijze, waarop hij de kinderen onderhield in hetgeen zij lazen.

Rijsoord en Ridderkerk; ik voeg deze twee dorpen zamen omdat er ruim 1000 zielen zijn, die kerkelijk onder Rijsoord en burgerlijk onder Ridderkerk behooren. De ingezetenen van Ridderkerk hebben bijgedragen voor het schoollokaal te Rijsoord, het welk daardoor in vrij goeden staat is gebragt en weigeren nu iets bij te dragen voor dat te Ridderkerk, hetwelk in een allerslechtsten staat verkeert en voor de helft te klein is. Het is alleen door middel eener aanzienlijke bijdrage van het Rijk en de Provincie, dat in de dringende behoefte van een goed, ruim en groot lokaal zal kunnen voorzien worden. Te Rijsoord is het onderwijs vrij goed. De onderwijzer is de zoon van dien te Ridderkerk; de vader is ruim 80 jaren oud en nog gezond, sterk en vol lust, doch zeer ouderwetsch in zijn onderwijs. Alles tezamen behoort dit schooldistrict onder de beste. Het onderwijs is schier overal op den verbeterden voet ingerigt en aan de nieuwe lokalen, hoedanige er vele zijn, is vrij algemeen een doelmatigen vorm gegeven.