Home | Sitemap | Contact Us


VIJFDE DISTRICT van de provincie Overijjsel bezocht door Wijnbeek in 1833

Wijnbeek bezocht: Gramsbergen, Hardenberg, Ommen, Dalfsen, Den Ham, Heemse, Lemele, Oosterhuizen, Oud-Leusen, Dedemsvaart, Ommerschans.

In dit district zijn de klagten der schoolonderwijzers over die wanbetaling meer algemeen. Er zijn er, aan wie nog schoolgelden van drie jaren herwaarts verschuldigd zijn, en die, om zich en de hun nen niet van gebrek te laten omkomen, verpligt zijn geld op te nemen tegen zwaren interest, terwijl de burgemeesters, die ik gelegenheid heb gevonden te zien, en daarover te onderhouden, tot verontschuldiging in het midden bragten, dat zij de schoolgelden hadden moeten aanwenden ter uitrusting van de schutters en ter onderhouding van derzelver behoeftigen huisgezinnen. Daar in tusschen, waar onlangs nieuwe burgemeesters zijn aangesteld, worden de achterstallige jaargelden van lieverlede aangezuiverd. Allernadeeligst is de invloed van die wanbetaling op den ijver der onderwijzers. Zij zijn over 't algemeen mismoedig. Het zoude dus onbillijk zijn het den schoolopziener (Baron van der Wyk) 22) te wijten, dat zijn arbeid nog geene zeer uitstekende vruchten oplevert. Meestal van hem vergezeld, heb ik bezocht de scholen der drie stedekens Gramsbergen, Hardenberg en Ommen, en eenige van de verdere gemeentescholen welker getal 39 bedraagt. Eindelijk de school van het Bedelaarsgesticht te Ommerschans 23).

Te Gramsbergen waren, op het gelaat van den onderwijzer, de trekken van mismoedigheid zeer zigtbaar. Met traagheid verrigtte hij zijn werk. Bij het lezen werd geen acht op de rustteekens ge geven. Hij zelf, wien ik verzocht had aan zijne leerlingen te doen hooren, hoe men moest lezen, verviel dadelijk in den dreun der oude kerkvoorlezers. Het ontbreekt hem echter niet aan kunde, ook niet aan een wel ingerigt schoollokaal voor zijne ongeveer 100 scholieren.
Te Hardenberg is het schoolgebouw te klein voor de 170 leerlingen. Hier was meerder ijver bij den onderwijzer. Zijn onderwijs was vrij goed. Zelfs had hij eenig denkbeeld van de Pestalozzische getalleer. Te Ommen werd, wegens eene jaarlijksche markt, gedurende eenige dagen geen school gehouden. Ik heb het lokaal bezocht en het meer dan een derde te klein voor het 200tal leerlingen, voorts donker en bedompt bevonden en voorzien vanouderwetsche tafels, onbruikbaar bij het klassikaal onderrigt. Er is met den schoolopziener een plan beraamd ter bouwing van een nieuw groot lokaal. Maar de gemeente kan slechts voor een gedeelte in de kosten voorzien.De hoofdonderwijzer is een beschaafd man, naar zijn gesprekken te oordeelen, en een kundig onderwijzer, zooals ook zijn ondermeester scheen te zijn. Hij houdt kostdiscipelen en des avonds ook Fransche school.

Gemeentescholen

De verder door mij bezochte gemeentescholen zijn die der dorpen:
Dalfsen; met een wel ingerigt, doch, voor het 250tal scholieren, veel te klein lokaal. De meester heeft bijna veertig jaren in onderscheidene gemeenten school gehouden, heeft nog een gezond voorkomen, doch schijnt weinig vruchten van zijn veeljarige ondervinding te hebben ingeoogst. Geen klassikaal onderwijs, behalve eenigermate bij de eerstbeginnenden, welke in handen van eenen ondermeester zijn. Ieder leerling heeft een verschillend boekje of lesje, zoo voor het lezen als voor het rekenen. De leestoon was akelig, het schrift slecht, het zingen op den ouden kerkdreun. Doch het praktisch rekenen, naar Bartjens 24) of van Lintz 25), was vrij goed. Hier is men bezig de achterstallige schoolgelden aan te zuiveren, zooals mij althans, bij afwezen van den burgemeester, door een der assessoren 26) verzekerd is.
Den Ham; met een gebrekkig en bekrompen lokaal, thans door weinige leerlingen bezocht, doch des winters opgepropt met een bijna 300- tal. Het klassikaal onderwijs heb ik hier zeer doelmatig gevonden. Vooral beviel mij de gepaste aanwending der klankmethode, der getalleer op het rekenen, hetwelk zelfs op het landmeten werd toegepast, en de leestoon. Minder beviel mij het schrijven en nog minder het zingen, hetwelk eerder den naam van schreeuwen verdiende.

De door mij bezochte buurschapsscholen zijn die te: Heemse; (onder den rook van Hardenberg), met een vrij goed en voor het 90-tal scholieren ruim genoeg lokaal, doch waar de bekwaamheid van den onderwijzer middelmatig, en de vorderingen der leerlingen daaraan geëvenredigd waren.
Lemele, in het ambt Ommen, met een bijna gelijk getal leerlingen in een gelijksoortig lokaal en insgelijks middelmatig onderwijs. Oosterhuizen, met een schier onbruikbaar lókaal. Er werd geen school gehouden. De meester trof ik aan met den onlangs aangestelden en volijverigen burgemeester van Avereest, in welk ambt deze buurschap gelegen is, vergezeld van zijne assessoren, op een stuk veld, met het plan van een nieuw schoolgebouw voor 140 leerlingen in de hand, ten einde de plaats en de rigting van dat gebouw te bepalen. Dezer dagen is het verzoek om eene bijdrage en gedeeltelijke voorziening in de kosten ingekomen. De meester heeft een gunstig voorkomen en wordt algemeen geprezen.
Oud-Leusen; dit is de beste der door mij in dit district bezochte buurschapsscholen. Het lokaal is nieuw, groot genoeg voor het 90tal leerlingen, helder, en van de vereischte geheel nieuwe school meubelen voorzien.. De meester is van een open en braaf voorkomen, gezond verstand en ijver.Hij scheen zijn schoolgeld geregeld te ontvangen.
De Dedemsvaart met een nieuw, doch voor het 200-al leerlingen te eng lokaal; de meester droeg op zijn gelaat de sporen der neerslachtigheid. Hij bleek niet ongeschikt voor zijne betrekking te zijn, maar de moed was bij hem uitgedoofd. Hij leed met vrouw en kinderen gebrek. Zijne school wordt bezocht door kinderen uit drie ambten: uit dat van Ommen, door hetwelk dit gedeelte der Vaart loopt, en uit de aangrenzende ambten van Hardenberg en Avereest. Doch alleen van laatstgemeld ambt heeft hij onlangs betaling der achterstallige schoolgelden gekregen. De overigen zijn hem dezelve gedeeltelijk sedert drie jaar schuldig gebleven. De burgemeester van het ambt Ommen heb ik deswege onderhouden. Ook hier heeft, volgens des schoolopzieners verzekering, wel de helft van de overige gemeentescholen slechte lokalen en schier het vierde gedeelte gebrek aan goed onderwijs.
Ommerschans; er blijft nog melding te maken van de school van het bedelaarsgesticht te Ommerschans. Op deze school zijn, evenmin als op de overige scholen der Maatschappij van Weldadigheid 27) de bestaande schoolverordeningen toegepast geworden. Zij wordt nogtans door den schoolopziener regelmatig bezocht. Zulks heb ik, daar zij op mijnen weg lag, insgelijks vermeend te moeten doen. e schoolzaal, welke tevens tot kerk dient voor de Protestanten als de Roomschen, zijnde, wanneer voor laatstgenoemden geene dienst verrigt 'wordt, het altaar door een gordijn bedekt, die zaal is er langwerpig en van genoegzame ruimte, daar de schoolklassen niet allen tegelijk worden gehouden. Het getal leerlingen neemt dan toe, dan af, zoodat hetzelve met geene zekerheid kan opgegeven worden. Gedurige afwisseling van leerlingen is hier hinderlijk aan het klassikaal onderwijs. Er waren kinderen van twaalf jaren en meer even aangekomen, die geen a van b wisten te onderscheiden. Eenige waren er echter, die vrij goed lazen, schreven en in rekenen. Onder dat getal verwaarloosde kinderen is het moeijelijk een geregelde orde te bewaren. Dit was dan ook zeer merkbaar. Om hen tot stilte te brengen, liet de onderwijzer van tijd tot tijd eenige gepaste volksliederen zingen. Het onderwijs in dat gezang was wel geslaagd.
Het vijfde district (de Ommerschans niet mede gerekend) telt nagenoeg 3.100 schoolgaande kinderen op eene bevolking van omtrent 20.000 zielen dus tusschen een zesde en een zevende.

Home | About Us | Contact Us