220105. Van Martin Luther Gymnasium tot Hunderwasserschule door Trudie de Bruyn

 Het zal niemand verbazen dat in de Duitse plaats Wittenberg, waar Luther in 1517 zijn stellingen aan de kerkdeur spijkerde, een naar deze hervormer genoemde school staat. Dat dit Martin Luther Gymnasium ook de Hundertwasserschule blijkt te zijn, ligt minder voor de hand.

Zoals veel steden in de voormalige DDR is het centrum van de Lutherstad inmiddels fraai gerestaureerd. Het stadsbestuur maakt er veel werk van om de herinnering aan het ontstaan van de Reformatie levendig te houden. Toen ik in de zomervakantie van 2002 in Wittenberg een overzicht van de bezienswaardigheden bekeek, viel mijn oog op de Hundertwasserschule. Zou dat iets te maken hebben met de architect van het bonte Hundertwas

serhaus in Wenen? Navraag leerde dat deze school een eind uit het centrum lag en daarom niet zo gemakkelijk te vinden. In een tamelijk troosteloze wijk vol karakteristieke, maar fantasieloze `Plattenbau' zag ik in de Strasse der Vólkerfreundschaft plotseling een heel bijzonder gebouw, dat opviel door zijn veelkleurigheid en grillige vormen. Dat moest de Hundertwasserschule zijn.

De DDR bestreed de woningnood met de zogeheten Plattenbau. Hele wijken werden opgetrokken uit geprefabriceerde flats. De eenvormigheid van de woningen paste mooi in de socialistische ideologie. Ook in de Strasse der VBlkerfreundschaft en omgeving vind je de industriële systeembouw van de `Platte'. Begin jaren negentig was het schoolcomplex, dat bestond uit het Martin Luther Gymnasium en de basisschool 'Am Trajuhnschen Bach', hard toe aan een opknapbeurt. Het schoolgebouw was een typisch voorbeeld van de zogenaamde Plattenbau en uitdrukking van de steriele uniformiteit, want er stonden nog zeker 450 vrijwel identieke scholen in de DDR! Dat moest anders; na de renovatie moest de school er rond, bont, vrolijk en met groen bedekt uitzien. De kunstlessen stimuleerden de leerlingen om mee te denken over de toekomst van hun school. In 1993 konden zij deelnemen aan een prijsvraag met de titel: "Hoe ziet de school eruit waarin je met plezier kunt leren en leven?". Hun getekende en geschilderde plannen bleken zoveel overeenkomsten te vertonen met het werk van Hundertwasser, dat zij besloten een brief aan "Hundertwasser- Wien" te sturen.

 Hundertwasser

De Weense schilder, grafisch kunstenaar, filosoof en architect Friedrich Stowasser (1928-2000) was een typische autodidact. In 1949 ging hij zich Hundertwasser noemen, door `Sto', wat Slavisch is voor 100, te vertalen. Zijn voornaam Friedrich veranderde hij in 1968 in Friedensreich. Hundertwasser zette zich in voor een leven in harmonie met de natuur. Hij streefde naar een organische architectuur, die zowel aan de mens als aan de natuur recht doet en waarin de mens zich thuis kan voelen. Opvallend in zijn bouwwerken is het gebruik van levende flora.

 Schoolgebouw

Op het verzoek de school in Wittenberg in een nieuwjasje te willen steken kwam een spontaan antwoord. Er ontstond een eerste contact en de kunstenaar zegde toe zonder honorarium aan de eervolle opdracht te willen werken. Deze niet alledaagse samenwerking heeft tot een bijzonder resultaat geleid, dat internationaal de aandacht trekt. Zo is er een informatiecentrum, een winkeltje voor bezoekers en regelmatig zijn er rondleidingen. Het woord `Umbau' geeft mooi aan wat er in de periode 1997-1999 gebeurd is: de oude school is blijven staan en voorzien van een nieuwe, vrolijk ogende buitenkant met pleisterwerk en mozaïek. De vensters zijn verschillend van vorm en kleur. Uit een enkel raam `groeit' een boompje. De hoofdingang bevindt zich onder een baldakijn, dat op een blauw en een geel kegelvormig zuiltje rust. Het dak is begroeid met kleine bomen en struiken en de twee koepeltjes in azuurblauw met vergulde strepen zijn evenals de koepel van de sterrenwacht blikvangers. Rondom het gebouw lopen door het groen grillig gevormde paadjes, waar jeugdige skaters zich kunnen uitleven. De betegelde fontein in het parkje voor de school is een artistieke variatie op de hangplek.

Onderwijs

De renovatie heeft zich niet beperkt tot de buitenkant. Het interieur is door de leerlingen zelf met hulp van leraren en plaatselijke kunstenaars bedacht en uitgevoerd. De flexibele opzet maakt diverse indelingen mogelijk. Een keramiekwerkplaats en een druk- en grafiekstudio maken deel uit van het complex. Behalve het kunstonderwijs is milieu-educatie een speerpunt. Er staan verschillende containers om het afval te scheiden; het biologisch afbreekbare afval wordt gecomposteerd en het regenwater opgevangen en benut. Leraren die niet gemotoriseerd naar school komen, krijgen fruit als beloning in een poging milieuvriendelijk gedrag te stimuleren.

Het `Europaschulprojekt' past eveneens in de vernieuwing van het onderwijs. Het vak `Europakunde' biedt niet alleen theoretische kennis over de Europese Unie, maar ook excursies naar het Europees Parlement in Straatsburg. De oriëntatie op Europa krijgt verder vorm in de uitwisselingen voor leerlingen en leraren met de vele buitenlandse partnerscholen, waaronder het Wessel Gansfort College uit Groningen. Onderwijs in acht vreemde talen (Engels, Frans, Spaans, Russisch, Bulgaars, Latijn, Grieks en Esperanto) zorgt voor een aangepaste voorbereiding hierop.

Kunsthal

De transformatie van Martin Luther Gymnasium naar Hundertwasserschule heeft een uniek experiment opgeleverd. Om nader kennis te maken met de architectuur van Hundertwasser is het niet nodig terstond naar Wittenberg af te reizen, want de Kunsthal te Rotterdam wijdt de tentoonstelling `Hundertwasser. Fantastische architectuur' aan dit onderwerp. (zie Signalement).