Onderwerp: onderwijzersacte met/zonder v.en o, jaarsalaris en percentage geslaagden.

Geachte mevouw Remery,

Voor de biografie die ik schrijf over Jacob Tilbusscher (Rottum 1876- Groningen 1958) kreeg ik inzage in de Naamlijst van alle onderwijzer en kweekelingen, die aan de Rijkskweekschool te Warfum zijn verbonden geweest seder hare opening op 1 october 1876. Daarbij staan in de kolom Redenen van hun vertrek interessante notities zoals te geringe vorderingen, naar Amerka vertrokken, verandering van woonplaats, overgang naar bijzondere Normaalschool te Baflo, maar vanzelfsprekend ook vaak verkreeg acte als onderwijzer. Bij de meeste geslaagden staat ook nog de vermelding met v.en o.  Ik heb al tijden  gezocht naar de betekenis van deze afkorting. Kan het slaan op een aantekening voor vorming en opvoeding? Kon men zonder een voldoend cijfer daarvoor toch een acte verkrijgen? Was de gangbare term hiervoor onderwijs en opvoeding?
•     Een summiere berekening van het aantal kandidaten dat na een aantal jaren de acte in Warffum behaalde gaf als uitkomst ± 60%. Is dit een reëel getal?
 •      Wat waren de verdiensten van een pas geslaagde onderwijzer in 1897?
Hopelijk vraag ik niet teveel en kunt u mij van dienst zijn. Ik zou u zeer erkentelijk zijn.
Met vriendelijke groet,
Anne Aalders

Geachte heer Aalders 

Mijn college heeft de antwoorden op uw vragen gevonden. Ik hoop dat u hiermee verder kunt. Vr groeten. Marry Remery

De antwoorden zijn te vinden in: I. van Hoorn, De Nederlandsche schoolwetgeving voor het Lager Onderwijs, 1796 - 1907. Groningen, 1907. De betrokken akten met de aantekening "v en o" zullen zijn uitgereikt na 1890. In dat jaar trad de wet van 8-12-1890 tot wijziging van de Lager onderwijswet van 1878 in werking (Stb. 1889,157). Die wijzigingswet wijzigde artikel 60 van voornoemde wet. Dat artikel handelde over het (staats)examen ter verkrijging van hetzij de akte van bekwaamheid voor het geven huis- en schoolonderwijs, hetzij de akte van bekwaamheid als hoofdonderwijzer voor het geven van huis en schoolonderwijs, hetzij de akte van bekwaamheid voor het geven van huisonderwijs. De toevoeging in 1889 hield in dat ieder die bij zijn aanmelding voor het examen daartoe de wens te kennen had gegeven ook een aanvullende bewijs van bekwaamheid in de vrije en orde oefeningen der gymnastiek kon behalen. In dat geval werd dat op de af te geven akte van bekwaamheid vermeld. "V en O" staat dus voor "vrije en orde-oefeningen der gymnastiek'. Als de betrokken kweekschool ook meisjes toeliet dan kon aan deze vrouwelijke kandidaten een akte van bekwaamheid worden uitgereikt met de aantekening "n.w. - nuttige handwerken". N.B.: de examenkandidaten moesten (al volgens de wet van 1878) ook blijk geven bekend te zijn met "de beginselen van onderwijs en opvoeding", maar dat werd niet apart op de akte aangetekend. Iemand die daar onvoldoende voor had was gewoon gezakt voor het examen.
- Of 60% geslaagden een reëel getal is weet ik niet. Ik weet wel dat de exameneisen hoog waren en de examinerende schoolopzieners niet altijd toegeeflijk.
- In 1878 bedroeg de minimumjaarweddde van het hoofd der school f 700, voor een onderwijzer met de rang van hoofdonderwijzer f 600, en f 400 voor elke andere onderwijzer. In 1901 bedroeg de minimumjaarwedde van een hoofd der school met minder dan 5 dienstjaren f 750, met 5 tot 10 dienstjarem f 800, met 10 tot 15 dienstjaren f 850 en met 15 tot 20 dienstjaren f 900 en met meer dienstjaren f 950. Een onderwijzer met de rang van hoofdonderwijzer en minder dan 5 dienstjaren had een minimum jaarwedde van f 600, met 5 tot 10 dienstjaren f 650, met 10 to 15 dienstjaren  f 700, met 15 tot 20 dienstjaren f 750 en met meer dan 20 dienstjaren f 800.
Alle ander onderwijzers hadden een minimumjaarwedde dat bij de aangegeven dienstjaren f 100 lager was dan dat van de onderwijzer met de rang van hoofdonderwijzer.
Groetjes,
Theo

 Geachte Mevrouw Remery,

Voor de manier waarop en de snelheid waarmee u mijn vragen beantwoordde zeg ik u hartelijk dank! De uitgebreide beantwoording was meer dan ik ooit had verwacht.
De uitleg kan ik uitstekend gebruiken voor mijn biografie over een oud-collega, die voor Groningen en Ommelanden veel heeft betekend. Hij is al weer 50 jaar uit de tijd en dreigt vergeten te raken. Door het schrijven van zijn levensverhaal en te wijzen op zijn verdiensten hoop ik dat te voorkomen. Uw hulp daarbij was mij zeer aangenaam.
Nogmaals mijn dank, in het bijzonder aan Theo Storimans die mij zo goed wegwijs wist te maken in de oude normaalschoolexameneisen en -voorschriften.
Vriendelijke groet,
Anne Aalders