170407. Voor de jeugd maar ook voor de meer bejaarde lezers door Frits Huiskamp. De brave Hendrik.

 "Een deugdzaam kind
 Ziet zich bemind
 Bij alle brave menschen;
 Wie zou daar niet naar wenschen?"

De meeste mensen kennen wel de uitdrukking "Wat ben jij een brave Hendrik!" en sommigen weten dat dit op de titel van een oud kinderboek slaat. Maar hoe oud is dat boek en wat stond er eigenlijk in? Dat zijn vragen die wat moeilijker te beantwoorden zijn.

Als ik in mijn verzameling van oude kinderboeken rondneus, vind ik al gauw de twee en dertigste druk(!) van "De brave Hendrik, een leesboekje voor jonge kinderen" door N. Anslijn, Nz. Die schrijver was in 1777 te Leiden geboren en hij volgde een opleiding voor kunstschilder en boekbinder. Om zijn gezin te kunnen onderhouden werd hij onderwijzer. Later verwierf hij een zeer goede naam als hoofd van de armenschool te Haarlem. De minister van onderwijs schonk hem in 1819 als waardering het onderwijzersdiploma voor de eerste rang, een uitzonderlijke onderscheiding.

Zijn zwakke gezondheid noopte hem huisleraar te worden en hij stierf in 1838 in het huis van zijn zoon Pieter Daniël te Alkmaar. Hij liet een grote hoeveelheid schoolboekjes na, o.a. een leesmethode, waar "De brave Hendrik" een deeltje van was en veel boeken over reizen en de natuurlijke historie. Talrijk zijn de boekjes over planten en dieren, zeer fraai door hemzelf geïllustreerd, want hij kon prachtig tekenen.

De brave Hendrik verscheen voor het eerst in 1809. Voor zo ver ik weet is daarvan in ons land geen exemplaar meer te vinden. Wel is de tweede druk bewaard gebleven, maar die ligt in een kluis in de Nationale Bibliotheek te Parijs. Het boekje werd populair, meer dan 70 drukken beleefde het tot in de tachti­ger jaren van de vorige eeuw.

Hoe zag het er uit? Eigenlijk precies hetzelfde als alle schoolboekjes uit die tijd: gedrukt op dun papier, zo'n 16 cm. hoog en niet meer dan 32 bladzijden, gestoken in een blauw papieren omslag, en geen plaatjes. We weten dus niet hoe de hoofdpersoon er uit zag, maar wel hoe hij zich gedroeg. Lees maar wat er op de eerste bladzij staat:

"Kent gij Hendrik niet, die altijd zoo beleefd zijnen hoed afneemt, als hij voorbij gaat?
Vele mensen noemen hem den braven Hendrik, omdat hij zoo gehoorzaam is, en omdat hij zich zoo vriendelijk jegens ieder gedraagt.
Hij doet nooit iemand kwaad.
Er zijn wel kinderen, die hem niet liefhebben.
Ja, maar dat zijn ook ondeugende kinderen"

Tja, vallen nu mijn lezertjes in slaap? Toch: nog maar een stukje:
"Wat is toch de reden, dat Hendrik altijd zoo netjes voor den dag komt?
Zijne ouders zullen hem zeker dikwijls nieuwe kleederen koopen.
Neen, dat doen zij niet.- Ik heb laatst zijn broertje daarnaar gevraagd, en die zeide mij, dat zijn broer altijd zorg draagt, dat hij zijne kleederen niet verwaarloost.
Als hij zich des avonds uitkleedt, dan legt hij zijn goed ordelijk op eenen stoel.
Hij laat nooit zijne kleederen door de kamer zwerven, zoo als slordige kinderen doen"

Het boekje eindigt natuurlijk met een goede raad:
"Lieve kinderen! volgt slechts het voorbeeld van Hendrik, en het zal u altijd welgaan".

Het zou leuk zijn als jullie proberen een fraaie tekening van onze held te maken. Stuur die maar weer naar School Anno en misschien wordt jouw product wel afgedrukt. Succes!