Collectie en tentoonstellingen
150103. Tentoonstellingen in het nationaal schoolmuseum Het prentenkabinet
De 'rasverzamelaar' Anderson, directeur van Streekmuseum
Jan Anderson in Vlaardingen, heeft in de afgelopen tientallen jaren een
indrukwekkende collectie kinderprenten bijeengebracht. Het Nationaal
Schoolmuseum brengt dit jaar in vier tentoonstellingen een keuze uit zijn
prachtige verzameling voor het voetlicht. Kinderprenten werden vroeger ook wel
'oortjesprenten' of 'centsprenten' genoemd, omdat ze slechts voor een oortje
(een kwart stuiver) of een cent te koop waren. Op de prenten staan de meest
uiteenlopende onderwerpen afgebeeld: bijbelse voorstellingen, zinnebeeldige
voorstellingen, dieren, vreemde volkeren en stadsgezichten. Dat de kinderprenten
niet alleen 'tot vermaak' dienden, maar ook 'ter lering' werden aangewend,
blijkt uit de grote verscheidenheid aan ABC‑prenten.
De prenten werden vanaf de 17de eeuw in grote oplagen
gedrukt en waren voor kinderen, naast een enkel schoolboek, de enige lectuur die
voorhanden was. De eenvoudige houtsneden werden in de loop der tijd vele malen
herdrukt en soms op eenvoudige wijze met waterverf ingekleurd. Juist door deze
simpele manier van produceren en door de massale oplagen kon de prijs zo laag
worden gehouden.
In de eerste tentoonstelling, die te zien is tot en met 18
mei, wordt een overzicht gegeven van de ontwikkeling en het gebruik van deze
'centsprenten' van de 17de tot en met de 19de eeuw. In de drie daarop volgende
tentoonstellingen wordt aandacht besteed aan enkele thema's die in veel prenten
voorkomen. Achtereenvolgens zijn dat aardrijkskunde en volkskunde, dieren en
kinderspelen.
Een papieren wereldreis
"En nu willen we de geheele wereld leren kennen. Wat moeten
we daartoe doen? Overal heen wandelen? Dat is te ver. Dan zouden we te moe
worden. We gaan in den trein of in de boot zitten en laten ons overal heen
brengen. En om het nu eens héél gemakkelijk te maken, nemen we een papieren
wereld en gaan daarop reizen. Daarbij kunnen we allen bij elkaar rustig in
school blijven." En terwijl er een topografische kaart of wandplaat voor de klas
werd gehangen, begon een aardrijkskunde les in het begin van deze eeuw.
Het Nationaal Schoolmuseum organiseert deze zomer de
tentoonstelling Een reis rond de wereld in 80 schoolplaten over aardrijkskundige
schoolplaten waarmee in het begin van deze eeuw de wereld werd verkend. Deze
schoolplaten waren vaak de enige kennismaking met andere werelddelen. Bij de
plaat vertelde de onderwijzer een spannend en machtig verhaal waardoor het leek
alsof de leerlingen werkelijk op bezoek waren in een ander land. Ieder detail
werd bekeken en besproken zodat de plaat echt tot leven kwam. Het zou kunnen
verklaren waarom bepaalde schoolplaten bij oud‑leerlingen voor altijd in het
geheugen gegrift staan. Binnen één lesuur brachten de leerlingen een bezoek aan
Oost‑Indië, Nova Zembla of aan het Amazonegebied. Terwijl gebergten beklómmen
werden en oerwouden doorkruist, passeerden de leerlingen watervallen, sawa's,
grotten, kanalen en gletsjers en maakten zij onderweg kennis met vreemde
culturen en volken. Vanuit Nederland voerde de reis eerst Europa in.
Bijvoorbeeld langs Het Rijndal bij Bingen via De Alpen naar Wenen of Een Tiroler
dorp om daarna af te zakken naar Venetië
en Het Forum van Rome. Maar weldra werd de grote oversteek
gemaakt naar andere werelddelen. "Hoe vroeg het ook is, het leven op straat is
reeds in volle gang. De groenteman met zijn kleine kar doet reeds zijn eerste
ronde en lokt de klanten met zijn zangerige geroep. Uit de huizen komen de
Chiriese vrouwen aantrippelen op hun saamgeperste voetjes. In de straten en
straatjes weerklinkt het geroep van andere straatventers en smelt samen met het
lawaai van de veleverschillende eigenaardige gereedschappen en instrumenten, die
aankondigen wie onderweg is." Even gemakkelijk werden de leerlingen meegenomen
naar Egypte. "In de verte duiken de geheimzinnige driehoeken der pyramiden op.
De kamelen knielen op de voorpoten en die er niet op bedacht is, vliegt over de
kop van het dier in het zand. Dan bezichtigen we een graf in de rotsen. Een
donkere gang voert eerst omlaag, dan een andere weer omhoog. De grafkelder is
door granietblokken versperd tegen grafrovers. Een van de gidsen doet een stukje
magnesium ontbranden. Een lege sarcofaag is het enige wat er staat. Bij het
bestijgen van de pyramide zien we pas het geweldige van het bouwwerk. De stenen
zijn ongeveer een meter hoog en daardoor is het beklimmen heel lastig.
Schitterend is de rondblik vanaf de hoogte. Het Nijldal, Kaïro, onder ons de
Sphinx en ver vooruit de pyramide van Kassara." De kinderen werden in een
onbekende wereld meegesleept, misschien zoals kinderen van een latere generatie
de reizen meebeleefden van hun stripheld Kuifje. En vol van alles wat ze
onderweg hadden geleerd en meegemaakt, keerden ze weer terug in het klaslokaal.
Tentoonstelling Een reis rond de wereld in 80 schoolplaten
van 5 april tot en met 7 september in het Nationaal Schoolmuseum,
|