Collectie

120404b. We komen het wel ophalen .......... `Schooljutten' in Schiedam R. W Poels

 Najaar 1987. Op weg naar huis zie je daar langs de stoep een klein schoolbankje staan. Niet zo'n modern ding, nee, zo'n donkerbruin, krom geval met gietijzeren poten van 'vóór de oorlog'. Je kijkt nog eens om. Als je thuis zit en het begint te regenen ga je je toch wat zorgen maken. Je gaat eens poolshoogte nemen. Dat ding staat er nog, hoe lang kan het tegen een buitje? Toch maar aanbellen. Ja, nu de kinderen groot zijn stond het toch maar in de weg. Voor het grof vuil dus. Even later staat het bij je thuis. Maar waar laat je zo'n bankje. Vroeg of laat staat het bij jezelf net zo goed in de weg.

Dan flitst het krantebericht van niet lang daarvoor door je heen. Het Nationaal Schoolmuseum uit Zoetermeer had net de verhuizing van de complete museuminventaris naar Rotterdam achter de rug. Maar zouden ze daar verlegen zitten om een schoolbankje? 'Ze' zullen 'alles' al wel hebben. Toch maar eens bellen, ze zitten nu betrekkelijk dichtbij in de voormalige bibliotheek aan de Nieuwemarkt. De directeur J. ter Linden zelf aan de lijn. Kan best interessant zijn. Schikt het om het morgen direct te komen ophalen?

Het schoolbankje van de straat is nu onderdeel van de collectie. Na zo'n onderneming ben je een beetje trots een museum een plezier gedaan te hebben. En het geeft zeker moed om bij voorkomende gelegenheden dezelfde weg te bewandelen. Erger: je gaat gewoon op zoek naar 'ouwe schoolspullen' in je eigen stad. En het duurt ook niet lang, of er doet zich een volgende gelegenheid voor. Connecties, en de hobby om interieurs van voor sloop bestemde scholen in Schiedam fotografisch vast te leggen zorgen voor materiaal voor de collectie van het Schoolmuseum.

Bij inspectie in 1988 van de voormalige Catharinaschool in het centrum van Schiedam, dat al vier jaar door kunstenaars in gebruik is, blijken diverse vooroorlogse leermiddelen nog her en der aanwezig. Dat levert wederom nieuwe aanwinsten op: o.a. een kolossaal 'Rekenmiddel voor de getallen van 1 ‑ 100' (Uitg. Malmberg), een reken/telbord, een inklapbare kubieke meter en een gietijzeren landkaartenstandaard.

In een reeds jaren voor een ander doel gebruikte school 1906 in Schiedam‑Zuid blijken de trappalen fraai gesneden uilekoppen te bevatten. Zou zoiets ook door het museum gewaardeerd worden? Sloop staat voor de deur. Lang nadenken is er niet bij. Een ervan bevindt zich nu in het depót van het schoolmuseum.ls de school ernaast een nieuw gebouw betrekt, blijft een zolder vol oud en nieuw materiaal achter. Nieuwe gebouwen zijn niet berekend op opslag. Een telefoontje naar het museum levert een bestelbusje vol op: een borduurraam, ruimtemodellen, een landkaartenkast, schoolbankjes, 'klaar‑over'‑materiaal, een staand telraam, een enorme landkaart en allerhande klein materiaal ........

Alleen jammer dat het trapgat te nauw blijkt voor een aantal oude platenkasten. En tussendoor blijken bevriende schoolhoofden geen raad te weten met uit de tijd geraakte leermiddelen, waaronder honderden filmstroken. Het museum is een dankbare laatste rustplaats. Een moderne school blijkt een overerfd vooroorlogs handpomporgeltje te bezitten. Het schoolhoofd was het gewoontegetrouw blijven gebruiken. Maar als zij in 1989 met de VUT gaat, staat haar opvolger het toch maar af aan het museum.

In 1990 is het opnieuw raak. De GoemanBorgesius‑school uit 1921 zal worden gesloopt. Ook hier komen uit hoeken en gaten allerlei interessante zaken voor het Schoolmuseum te voorschijn, waaronder een aantal opgezette dieren. In juli 1991 sluit de Erasmusschool uit 1914 de deuren om een nieuw gebouw te betrekken. Bemiddeling tussen de staf van het museum en het schoolhoofd levert o.a. tientallen nog niet in de collectie voorkomende schoolplaten en een vitrinekastje op. Na de laatste schooldag blijft ook hier een enorme hoeveelheid schijnbaar onbeduidend restmateriaal achter en ook hier gaat een lading lang gebruikt en gekoesterd lesmateriaal of naar de vuilcontainer of naar het schoolmuseum. Het resultaat: enkele honderden tekstboekjes bij filmstroken, landkaartstempel, breuken‑, oppervlakte‑ en inhoudstempels, stempels voor geschiedenis en aardrijkskunde, verkeersbordserie, honderden oude schoolboekjes, oprolbare kaarten voor inhoud en oppervlakte, letterkaarten, diverse landkaarten.

De voorlopig laatste 'vriendendienst' levert in 1993 een schoolbord uit 1922 op met een afwijkend transportsysteem, uit de voormalige Dr. Kuijperschool. Wonderlijk dat sommige voorwerpen jaren achtereen worden gehandhaafd, ook al dient het gebouw lang niet meer tot school. Of eigenlijk is dat soms de redding, want eerst toen vermelde school opnieuw een basisschoolfunctie kreeg, was er pas noodzaak het bord door een modern exemplaar te vervangen.

Gelukkig is bovenstaande opsomming niet uniek. Meer mensen weten het schoolmuseum te vinden als er voor oude leermiddelen geen functie of geen ereplaats meer is. Toch gaat nog steeds veel verloren. Alleen al in Schiedam zijn de laatste tien jaar acht vooroorlogse scholen gesloten en gesloopt. Over het hele land genomen moeten dat er honderden zijn. En de meesten hadden een zolder met oud materiaal. Niettemin zijn er nog veel van dergelijke scholen over. Niet altijd zal het bewaarde materiaal waardevol blijken te zijn. Maar oplettendheid kan voorkomen dat zeldzame of aardige spullen in de vuilcontainer terecht komen.