Collectie

80102. De schijnwerper gericht op .... de vrijwillige medewerkers door J.P. Schellekens en K. van der Vlerk

Bij het verlaten van het schoolmuseum lopen de bezoekers tegen een groot schoolbord aan. Hierop staat een aantal namen van mensen die zich op de een of andere wijze vrijwillig voor het musuem hebben ingezet. Nu steeds meer publiek de weg naar het schoolmuseum weet te vinden, de rondleidingen voor de eerste drie maanden zijn volgeboekt, het natuurkundekabinet en de eerste tijdelijke tentoonstelling inmiddels zijn geopend, is het tijd om aandacht te schenken aan het werk van de vrijwillige medewerkers en onze waardering daarvoor uit te spreken. De "buitenwacht" ziet namelijk maar al te gemakkelijk over het hoofd dat het opbouwen en het draaiende houden van een museum gewoonweg niet mogelijk is zonder de hulp van vrijwilligers.

Een vrijwilliger van het eerste uur is de heer Van der Vlerk, (oud‑) directeur van de Rotterdamse lchthus‑PABO. Hij heeft allerlei mensen uit het onderwijsveld gepolst om, op vrijwillige basis, een bepaalde taak voor het museum uit te voeren. De eerste kontakten waren snel gelegd, vele mensen zegden enthousiast hun medewerking toe.

De werkzaamheden die vrijwilligers zelfstandig of in samenwerking met museummedewerkers uitvoeren, zijn zeer verschillend. Het zijn taken waaraan de vaste medewerkers uit tijdgebrek niet toekomen, taken waarvoor geen geld beschikbaar is of taken waar de specialistische vakkennis voor ontbreekt. Sommige vrijwilligers hebben één bepaald onderzoekje verricht. Anderen komen elke week twee of meer dagen in het museum werken. Helaas kan het museum alleen de eventuele onkosten en reiskosten vergoeden. In voorkomende gevallen wordt er ook een W.A.‑verzekering voor de vrijwilliger afgesloten. Hieronder volgt een korte opsomming van werkzaamheden.

Werkzaamheden in de bibliotheek

In de bibliotheek is een belangrijk deel van de museumverzameling opgeslagen. De schoolboeken, catalogi, handleidingen bij de schoolplaten, de verzameling toverlantaarnplaten, dia's, (glas)negatieven en filmstroken zijn momenteel grotendeels uitgepakt, gesorteerd en in stalen kasten gezet. De heer A. Wijntuin, Christa van Ruiten en Hanneke van Wurmond hebben hier veel werk verricht.

Momenteel is de collectie boeken nog maar voor een klein gedeelte gecatalogiseerd. De heer Wijntuin heeft, tot op de dag van zijn overstap naar een baan bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken in januari 1990, de collectie boeken verder ontsloten. Gedurende een jaar heeft hij ca. 30 uur per week bij het museum gewerkt. De museummedewerkers zullen hem (én zijn voortreffelijke kookkunsten!) missen. Inmiddels heeft een nieuwe vrijwillig medewerkster zich aangemeld om per 1 april zijn werkzaamheden over te nemen.

Boeken over de geschiedenis van het onderwijs en de school worden veelvuldig geraadpleegd en hebben daar vaak onder te lijden. De kaften gaan loszitten en uiteindelijk vallen de boeken uit elkaar. De heer P. Laban bood aan om deze boeken opnieuw in te binden en van een stevige kaft te voorzien.

 Werkzaamheden in het depot

 Bijna elke week bieden particulieren of instellingen oude boeken, foto's, rapporten, leermiddelen en dergelijke bij het schoolmuseum aan. Mevrouw Tinie de Jongh‑Hoogerweij stelt van deze schenkingen verzamellijsten op. Verder catalogiseert zij de fotoverzameling en heeft zij voor de vaste presentatie een groot aantal voorwerpen uit het vroegere kleuteronderwijs uitgezocht en beschreven. "Houdt de zonzijde" is haar lijfspreuk.

De heer W. Janssen heeft een tiental dozen met leermiddelen, afkomstig van de onderwijscongregatie van de broeders van Maastricht in het museum ondergebracht. Hij maakt beschrijvingen van deze zeer specifieke lees‑ en rekenleermiddelen.

Werkzaamheden voor de opbouw van de vaste presentatie

Bij het bedenken en opbouwen van de vaste presentatie laten de medewerkers zich adviseren en bijstaan door onderwijsmensen die vanuit hun vakgebied de nodige specialistische kennis in huis hebben. In veel gevallen hebben vrijwilligers een beknopte geschiedenis, een rode draad binnen een specialistisch onderwerp op papier gezet. Deze teksten zorgen voor een beter inzicht in bijvoorbeeld de historische betekenis van leermiddelen, of de belangrijkste onderwijsvernieuwingen binnen een bepaald vakgebied. Zo schreef mevrouw G. Visser vanuit haar jarenlange ervaring als directrice van een opleidingsinstituut voor kleuterleidsters, de belangrijkste ontwikkelingen in het kleuteronderwijs. Samen met de al eerder genoemde mevr. De Jongh‑Hoogerweij is er een inrichtingsplan gemaakt voor het presenteren van leer‑ en spelmaterialen in het kleuteronderwijs. Mevr. Jonxis heeft verder adviezen over het Frbbelonderwijs verstrekt.

De heer C. Visser stelde een tekst over het schrijfonderwijs samen. Als specialist in het schoonschrijven heeft hij een aantal schoolborden in het museum beschreven. Dit was overigens een tijdrovende klus. De heren J. Tinhout en A. Wesdorp hebben een beschrijving en documentatie gegeven over respectievelijk het aardrijkskunde ‑ en het geschiedenisonderwijs op de lagere school.

De heer G. Esser heeft maar liefst drie onderwerpen: "de kinderarbeid", "de standenscholen" en "het onderwijs tijdens de Tweede Wereldoorlog" gedegen uitgewerkt. Daarnaast heeft hij zeer interessant materiaal uit deze tijd opgedoken.

Vanuit zijn ervaringen als onderwijsambtenaar bij de gemeente Rotterdam weet de heer F. Diepenhorst kleurrijk te vertellen over de opbouw van het Rotterdamse onderwijs kort na 1945. Op ons verzoek heeft hij zijn kennis over de moeizame opbouwperiode aan het papier toevertrouwd.

Adviezen en een voorlopig inrichtingsplan voor de geschiedenis van het rekenonderwijs zijn door de heren F. Goffree en L. Streefland geleverd. De voorzitster van de Vriendenvereniging van het Nationaal Schoolmuseum, mevrouw A. Jonker heeft onder andere een groot aantal adressen van archieven opgespoord waarin informatie over de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen is te vinden. Voorts heeft zij een artikel geschreven over de invloed van 't Nut op het lager onderwijs in Nederland.

Het natuurkundekabinet op de tweede verdieping is grotendeels ingericht door de heer K. Walstra. In de loop van dit jaar zal hij zich verder met het natuurkunde‑onderwijs en de natuurkunde‑instrumenten bezighouden.

De heren M. de Regt, E. Dane, S. de Meer, W. de Meer, J. van Vilsteren zijn het museum op uiteenlopende wijzen van dienst geweest.

Een opsomming van de vrijwilligers is niet compleet zonder de rondleid(st)ers van het Nationaal Schoolmuseum te noemen. Nu al blijkt dat het binnenhalen en opleiden van deze PABO‑studenten tot rondleid(st)er een schot in de roos is. Zonder uitzondering beschikken ze over de kwaliteiten van de goede rondleid(st)er; enthousiasme, goed kunnen vertellen, het verhaal over de geschiedenis van de school aan de leeftijd van de leerlingén aanpassen, leiding geven, het hanteren van diverse gespreksvormen en het geven van een leuke les in de werkklas. De kinderen die tot nog toe een rondleiding hebben meegemaakt, waren zeer enthousiast. In navolging van het schoolmuseum heeft een bekend Rotterdams museum inmiddels ook stage‑plaatsen voor (PABO‑)studenten beschikbaar gesteld.

Voor de toekomst ....

Voor de verdere inrichting van de bibliotheek kan het Nationaal Schoolmuseum nog vrijwilligers en stagières (van bijvoorbeeld de bibliotheekacademie) gebruiken. Ook studenten van de Reinwardt akademie en de universitaire studierichtingen geschiedenis, kunstgeschiedenis en museologie kunnen binnen het Nationaal Schoolmuseum de nodige ervaring opdoen door het verrichten van nog nader te omschrijven werkzaamheden. In september 1990 leiden wij weer een aantal nieuwe studenten van de drie Rotterdamse PABO's op tot rondleid(st)er.

Ook bij het inhoudelijk opzetten en uitvoeren van tijdelijke tentoonstellingen zal het museum wederom mensen benaderen die gespecialiseerd zijn in een bepaald onderwerp en die vrijwillig hulp of adviezen willen verlenen.

U ziet, het schoolmuseum probeert op allerlei manieren vrijwilligers in te schakelen. Mocht u zelf een idee hieromtrent hebben of meer over het vrijwilligerswerk willen weten dan kunt u kontakt opnemen met:

Nationaal Schoolmuseum T.a.v. J.P. Schellekens