| |
Collectie
40203. De conservator vertelt ...over enige
buitenlandse schoolmusea
De belangstelling voorde
geschiedenis van het onderwijs, of wat minder diepgravend, die voor de "school
van vroeger", neemt de laatste drie jaar zeer sterk toe. Nieuwe schoolmusea
worden gestichten historische musea diepen hun schoolcollecties op uit de depots
en richten museumzalen in met oude leermiddelen en documenten. Er zijn nu
dergelijke musea in België, Frankrijk, de Bondsrepubliek, de DDR, Oostenrijk,
Zwitserland, Tsjechoslowakije, Hongarije, Bulgarije, de USSR, Polen, Denemarken,
Noorwegen, Zweden, Engeland en Yougoslavië. Over Italië, Spanje en Portugal is
mij niets bekend (maar zou er geen Maria Montessori museum in Italië zijn?).
Mocht u deze zomer op reis
ergens een schoolmuseum of een museum met een deelcollectie bezoeken, dan houd
ik mij aanbevolen voor gegevens. In samenwerking met enkele musea in de
Bondsrepubliek en in Oostenrijk zijn wij namelijk bezig een Schoolmuseumgids
voor Europa samen te stellen. Het probleem bij de samenstelling van een
dergelijke gids is vooral het maken van een goede omschrijving, waaruit blijkt
of een bezoek aan een museum voldoende interessant is om er speciaal naar toe te
reizen, of dat het alleen maar de moeite waard is als men toch al in de buurt
is. Zo bezocht ik in 1984 het schoolmuseum van Schwerin in de DDR. Dit zeer
kleine museum, bestaande uit twee ruimten, was op zichzelf wel interessant maar
als speciaal reisdoel beslist niet de moeite van de lange reis waard. Gelukkig
is Schwerin echter een schitterende stad.
In dit artikel wil ik u
iets vertellen over enige musea in de Bondsrepubliek en in Oostenrijk. Onze
lijst van de Bondsrepubliek telt op dit moment 44 musea. Bent u dus van plan
tijdens uw vacantie schoolmusea te bezoeken, belt u mij dan gerust om
informatie; ik zal u dan de musea opgeven die in de buurt van uw reisroute
liggen.
Dicht bij de Nederlandse
grens ligt de plaats Cloppenburg; u komt er langs als u van Oldenzaal naar
Bremen of Hamburg reist. In Cloppenburg vindt u een bijzonder fraai
openluchtmuseum, het is kleiner dan dat te Arnhem, zodat u er geen hele dag voor
nodig hebt. Een van de gebouwen is een ongelooflijk klein éénklassig schooltje:
het vloeroppervlak is slechts 24,36 m2. De inrichting bestaat uit een enkele
schoolbank, een houten schooltas en een imponerende lessenaar. Het kost moeite
je voor te stellen dat er echt tientallen jaren in is school gehouden.
Geologisch vormt de streek rond Cloppenburg een geheel met Drente en Oost
Groningen. Boertange ligt in Nederland, maar het Bourtanger Moor in Duitsland!
De laatste keer dat ik in Cloppenburg was, draaide men een indrukwekkende
documentaire over deze verveningen. Alle verhalen die wij kennen over de
erbarmelijke toestanden in Drente en de veenkolonies, verbleken bijna bij de
omstandigheden in het Bourtanger Moor, een vrijwel totaal van de buitenwereld
afgesloten gebied.
Iets noordelijker, bij de
stad Leer, ligt het dorpje Folmhusen. Hier is een klein schoolmuseum ingericht
in de oude dorpsschool. In het ene vertrek is een schoolklas ingericht, in het
andere worden leermiddelen getoond en wordt de schoolgeschiedenis van de streek
behandeld.
Nog noordelijker, vlakbij
de stad Varel in Oost Friesland, ligt het dorpje Bohlenbergerfeld. Het
schoolmuseum, dat u daar aantreft is een van de oudste "nieuwe schoolmusea".
Deze wat vreemde term moet ik wel gebruiken om een onderscheid te aken tussen de
schoolmusea die opgericht werden aan het einde van de vorige eeuw in de musea
die in de zestiger jaren van deze eeuw ontstonden uit hernieuwde belangstelling
voor de geschiedenis van het onderwijs. In een groot schoolgebouw vindt u
ingerichte schoolklassen, oude leermiddelen, een grappige diashow en tijdelijke
tentoonstellingen. Komt u met een groep of meldt u de komst van "Hollander" aan,
dan is er ook "Kaffee mit Kuchen".
Reist u door Duitsland in
zuidelijke richting, dan komt u mogelijk langs Bergisch Gladbach bij Keulen. Het
Bergisches Museum fiir Bergbau, Handwerk und Gewerbe is verdeeld over een aantal
gerestaureerde pandjes in het oude stadshart. Behalve een tentoonstelling over
de mijnbouw is er een papiermakerij, een weverij en een fraai ingerichte
schoolklas. Hier worden regelmatig lessen gegeven in oude stijl door de
oprichter, een gepensioneerd schoolhoofd. Dit museumcomplex groeit nog steeds;
zo zullen er nog een bakkerij, een smederij, een ververij en een pottenbakkerij
bijkomen. Het Erstes Bayerisches Schutmuseum vindt u in SulzbachRosenberg
ten oosten van Neurenberg. Dit is een van de grootste schoolmusea in Duitsland:
In een schoolgebouw uit 1908 zijn 13 ruimten ingericht. Drie klaslokalen uit
respectievelijk plm. 1875, 1920 en 1960, en verder foto's, diploma's,
getuigschriften, geillustreerde schoolboeken, rekenmiddelen, schoolmeubelen,
gymnastiek, schrijven, etc.etc. Een heel fraai museum.
In de stad Neurenberg werd
in 1985 het Schutmuseum der Universitát Erlangen Nurnberg geopend. Dit museum is
ingericht volgens de ideeën van de oprichter,Prof. Dr. Max Liedtke, hoogleraar
aan de universiteit van Neurenberg. "In 8 zalen wordt het schoolwezen van deze
wereld getoond van Adam Riese in de zestiende eeuw tot de aparte strohut van
tegenwoordig", belooft een brochure. Ook zijn er drie schoolklassen te
bewonderen. Ik heb nog niemand uit Nederland gesproken die dit museum heeft
bezocht; ik houd mij aanbevolen voor uw indrukken.
Ook in het schoolmuseum te
Ichenhausen, ten oosten van Ulm, is men uitgegaan van een zeer ruime invulling
van het begrip school. Het concept voor dit museum, tot op dit moment het meest
prestigieuze van Europa, stamt ook van Prof. Liedtke, wiens plannen echter niet
geheel uitgevoerd zijn, zodat hij zich nu min of meer van dit museum
distantieert. Op drie etages wordt in dit met hypermoderne middelen ingerichte
museum de geschiedenis getoond vanaf de vuistbijl als begin van menselijke
opvoeding. Heel simpel geformuleerd: opvoeden = leren = school.
Dit museum wordt in
Duitsland in vakkringen heftig bediscussieerd. Er zijn nu duidelijk twee
stromingen ontstaan. De ene richting meent: een schoolmuseum toont de
geschiedenis van het schoolwezen, dit houdt ondermeer in dat een schoolmuseum
zonder één of meer ingerichte klassen geen schoolmuseum is; en de andere
richting stelt dat een schoolmuseum de samenhang dient te tonen tussen school en
cultuur. Een schoolmuseum zonder ingerichte schoolklassen is dus heel wel
denkbaar. De laatste opvatting brengt je dan wel heel ver van het onderwerp af,
vind ik. Voorlopig nog geen stenen vuistbijlen of paoea strohutten in het
Nationaal Schoolmuseum, tenzij ter illustratie van een schoolvak.
Tot slot twee musea in
Oostenrijk.
In Michelstetten, ongeveer
40 kilometer ten noorden van Wenen, is het Niederosterreichisches Schutmuseum
gevestigd. Dit museum is vrijwel geheel het werk van één man. De heer
Lukschanderl, hoofd van de school in het naburige Asparn an der Zaya kreeg de
beschikking over de leegstaande dorpsschool in Michelstetten en heeft daar met
zeer veel liefde een heel mooi museum ingericht. Zijn klaslokaal uit 1700,
geheel nieuw in een groter lokaal ingebouwd, is de mooiste reconstructie die ik
ooit gezien, heb. De foto toont een klaslokaal uit de tijd van keizer Withelm I.
Niet alleen wist de heer Lukschanderl een museum van de grond te krijgen, hij
organiseerde bovendien het eerste internationale symposion "fur Betreuer von
Schulmuseen". Deze zomer wordt het tweede symposion gehouden in Debrecen in
Hongarije. Ik zal u daar mogelijk nog wel verslag van doen.
Weinlandmuseum Asparn an
der Zaya N6 Schutmuseum in Michelstetten. Indien u naar Kärnten mocht gaan, dan
adviseer ik u om Schloss Porcia in Spittal an der Drau te bezoeken. Het oude
kasteel ligt in het hart van de stad. Behalve de min of meer gebruikelijke
museumcollecties vindt u daar een schitterende verzameling smeedijzer en
natuurlijk een ingerichte schoolklas (17e eeuw, een reconstructie).
Zoals ik in het begin van
dit artikel al vermeldde, zijn er veel meer musea met schoolcollecties in
Europa.
Als u inlichtingen wilt
hebben over het land waar u naar toe gaat, belt u mij dan gerust, graag zal ik u
vertellen of er op uw reisroute schoolmusea zijn. En nogmaals, voor ervaringen
houd ik mij aanbevolen!
J. ter Linden
Cloppenburg
Niedersáchsisches Freilichtmuseum. Joimhusen Na afspraak (kan door mij geregeld
worden) Zetel
Bohlenbergerfeld Nordwestdeutsches Schulmuseum
Geopend: 1 mei tot 30 september, op zon en feestdagen van 15.00
18.00 uur. (Een bezoek op een andere dag kan ik waarschijnlijk wel voor u
regelen).
Bergisch Gladbach
Bergisches Museum fur Bergbau, Handwerk und Gewerbe, Burggraben 9
21 Ortsteil Bensberg Openingstijden: dagelijks van 10.00
18.00
uur
Sulzbach
Rosenberg Erstes Bayerisches Schutmuseum, Schlossbergweg 10a openingstijden: mado:
9.0016.00
uur, ndag 10.00
12.00, 14.00 16.00 uur.
Neurenberg Schutmuseum der
Universität Erlangen Nurnberg, Paniersplatz 37
Openingstijden: di vr: 9.00
13.00 uur, za en zo: 10.00
13.00 uur.
Ichenhausen Bayerisches
Schutmuseum Ichenhausen, Unteres Schloss, Schlossplatz 3. Openingstijden: di
zo:10.0017.OOuur
Michelstetten
Niederósterreichisches Schulmuseum,
Geopend 1 april
31 oktober, zaterdag 13.00
17.00 uur, zon en feestdagen 10.00
17.00
uur. (Als u zich buiten deze tijden aanmeldt, laat men u er zeker in.)
Villach an der Drau Schloss
Porcia, Edlingerstrasse 13.
|