200408. Boekbespreking

P.van den Hanenberg/R. Hendriks, Geschoold, 40 portretten van oud-lyceisten. Amsterdam, 2002, 96 blz. Uitgave: Het Amsterdams Lyceum, tel: 020-5747744.

 Op welke wijze geef je uiting aan een lustrum van een middelbare school die 85 jaar bestaat? Twee oud - leerlingen van Het Amsterdams Lyceum hebben de moeite genomen om een veertigtal voormalige leerlingen op te zoeken en hun bevindingen in deels amusante, deels informatieve portretten vast te leggen. Er is naar gestreefd om uit elke periode een paar oud-leerlingen te interviewen. Het resultaat mag er zijn. Zo is het de auteurs gelukt om de alleroudste leerlinge te vinden en op te zoeken, te weten Dinah HausmannKohnstamm (1918-1924). Inderdaad, deze 95- jarige in Duitsland woonachtige dame is de oudste dochter van Professor Philip Kohnstamm en een paar van haar bevindingen en herinneringen willen we u niet onthouden. Als `tweede' lichting besloot haar vader, die bevriend was met de rector Gunning, zijn oudste dochter naar een lyceum te sturen vanwege de sterk vormende waarde die van een lyceum zou uitgaan. Niet alleen `Geistesarbeit' in een leslokaal waar leerlingen in feite alleen maar mogen luisteren, maar ook een handenarbeidlokaal waar jongens en meisjes gezamenlijk aan de slag gingen, dat vond vader Kohnstamm belangrijk voor zijn dochter. Dinah weet nog helder te verwoorden welke herinneringen in haar geheugen gegrift staan. Veel dialogisch onderwijzen met soms felle discussies die zij als zeer spannende `woordgevechten' typeerde. Een leerlingenraad, een actief verenigingsleven op school zoals een schaakclub, een zangclub, een fotoclub en een radioclub. Natuurwandelingen in de frisse lucht, excursies en sportieve activiteiten, dat beeld is haar tachtigjaar later bijgebleven. In haar woordkeuze blijvend: dit lyceum was liberaal, `fortschrittlich' en `grossburgerlich'. Pal na dit imposante portret een ontwapenend vrolijk portretje van de jongste leerling van de school, te weten Ciwan Gungormus. Het belangrijkste hoogtepunt tot nu toe in zijn schoolleven, zo vertrouwt hij de interviewers toe, is geweest om in de Ramadantijd met de tram naar het Museumplein te gaan om tijdens een tussenuur bij een bekende supermarkt veel snoepgoed te kopen en deze lekkernijen met andere klasgenoten op te eten. Zie hier het verschil tussen 1922 en 2002!

 Een derde portret is uit de jaren zestig. Behalve de Amsterdamse huisarts Wil lem Maschhaupt (19611967) komt ook - heel amusant - zijn vader in beeld. Deze huisarts weet zich nog een markante oudere docent te herinneren die altijd zijn lokaal binnen liep met een duffelse jas aan en met zijn hoed op. Als leerlingen in zijn ogen over de schreef gingen, ontbood hij ze 's morgens bij hem thuis om zijn schooltas te dragen. Toen zijn zusje deze `straf' ook eens kreeg opgelegd, protesteerde vader Maschhaupt bij de rector. Die gaf deze verontwaardigde ouder groot gelijk en de desbetreffende docent kreeg van zijn werkgever te horen dat hij deze `straf nimmer meer mocht toepassen. Een markante gebeurtenis uit de jaren zestig waar we nu met de nodige verbazing kennis van nemen.

De enige kritische kanttekening die wij bij deze uitgave zouden willen plaatsen, is de keuze van de veertig ondervraagde personen. Ed van Thijn, Max Rood, Theo Olof, Polo de Haas: waarom zoveel landelijk bekende en dan voornamelijk ook nog mannelijke Nederlanders? Terecht verontschuldigen de auteurs zich in het voorwoord voor deze te eenzijdige keuze.

Bert Stilma

N.a.v. het portret van Dinah HausmannKohnstamm verzamelde Patrick van den Hanenberg in Duitsland materiaal over deze pedagoge t.b.v. de VPRO, die onlangs reportage over haar uitzond.