180207. Boekbespreking

Frits Huiskamp / Aranka van der Borgh, Frederieke Demmer, Astrid van der Schee (red) (2000), Naar de vatbaarheid der jeugd. Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken 1800-1840. Een bibliografische catalogus. Leiden: Primavera. ISBN  90-74310-42-7. 568 blz. f 125,-

 In deze op 15 mei 2000 in het Nationaal Schoolmuseum gepresenteerde bibliografie van kinder- en jeugdboeken uit de periode 1800-1840 worden bijna 4700 titels van boeken beschreven. Het merendeel van de boeken heeft Huiskamp in handen gehad; voor de overige heeft hij zich moeten verlaten op beschrijvingen uit catalogi, naslagwerken en recensies. Elke nieuwe druk van een boek heeft een aparte beschrijving gekregen. De boeken zijn chronologisch op naam van auteur, en als deze niet bekend is op titel van boek, gerangschikt. Van 1900 boeken is geen auteur bekend.

Elke titelbeschrijving heeft een vaste opbouw en bestaat uit de volgende elementen: 1. schrijver, 2. volledige tekst van de titelpagina, 3. beschrijving van omvang van het voorwerk en hoofdwerk van een boek, bibliografisch formaat, aantal en aard van illustraties en omschrijving van de band, 4. fingerprint met katernsignaturen, 5. genre, waarbij 20 genre’s onderscheiden zijn (schoolboek, leesboek, fabelboek, muziekboek, tijdschrift, e.d.), 6. annotatie waarin verwezen wordt naar naslagwerken en andere bronnen waarin het desbetreffende boek wordt besproken en waarin extra informatie wordt verschaft over bijvoorbeeld oorspronkelijke taal, vertaler, bewerker(s), drukker, vermoedelijke auteur als deze niet met zekerheid vaststaat en eventueel mede-auteurs, en tot slot 7. de vindplaats van het boek in Nederlandse bibliotheken.

 De schrijver verschaft in de inleiding van zijn bibliografie achtergrondinformatie over de auteurs, illustratoren, uitgevers en genres. Daarin verwijst hij naar invloeden vanuit het buitenland op het pedagogisch denken en daarmee samenhangend de jeugdboeken. Ook druktechnieken zijn een resultaat geweest van ontwikkelingen buiten Nederland.

Het boek is voorzien van een index op schrijvers, vertalers, illustratoren, uitgevers, boekhandelaren, en drukkers. Daarnaast bevat deze bibliografie ook een biografische notities, voor zover te achterhalen, over personen (auteurs, illustratoren, boekhandelaren). Het boek is mooi uitgegeven in een stevige band. De illustraties zijn verwerkt op aparte pagina’s aan het eind van het boek tussen de biografische notities. Een pagina bevat doorgaans vier illustraties gegroepeerd aan de hand van een thema als ouders, ziekten en ongeluk, godsdienst, historie en interieur.

De schrijver heeft vanaf 1986 aan dit boek gewerkt en dat straalt het ook uit: het is een gedegen naslagwerk geworden, waarmee ieder die zich bezig houdt met de geschiedenis van kinderliteratuur, schoolboeken en onderwijs zijn voordeel kan doen. De uitgever Primavera heeft er iets moois van gemaakt als een bekroning op jarenlange vlijt van de schrijver. Een gebrek is echter dat wie alleen een titel kent van een boek, of geïnteresseerd is in een bepaald genre, daarvoor geen ontsluiting aantreft. Er is geen literatuurlijst opgenomen met titels, noch van een indeling van boeknummers naar genre.

M. Rietveld- van Wingerden