Dsa140105. signalementen Pestalozzi's invloed in Nederland

Als we anno 1996 gaan gedenken dat in Zwitserland 250 jaar geleden een pedagoog geboren werd, dan gebeurt zoiets niet voor niets. De opvattingen en de werkzaamheden van zo iemand moeten een dermate grote uitstraling hebben gehad, dat het uitroepen van een herdenkingsjaar na zo'n lange tijd gerechtvaardigd is.

Kort geleden kwam ik in het bezit van een ruim zestig jaar oude schoolagenda. Het is, welbeschouwd, een heel curieus 'bewijs' voor Pestalozzi's invloed in Nederland. Uitgever W.J.H. Leuring in Mook heeft het destijds aangedurfd om voor de schoolgaande jeugd een speciale agenda januari 2.8.11‑3.58 M.5.rv‑2.29 Vrij‑dag 4 1795 de Winter, onderbevelhebber van Pichegru bezet Tiel. ‑ Die zee houdt, de reis ook winnen zal. (Coen)Zaterdag 5 Z.A.II‑3.59 M.5.37‑3.22 ‑­

1477 slag bij Nancy, dood van Karel den Stoute. ‑Ziet endeconsidereert,watgoedecouragevermag. (Cnenj

Zondag Ó 2.8.11‑4.00 M.7.39‑4.24 1579 Unie van Atrecht tusschen de Waalsche provincies. 1412 * feanne d'Arc. ‑Wie de armoede vernedert, verheft het onrecht. (Pestalozzi) onder de naam Nederlandsche Pestalozzikalender uit te geven. Hoe lang Leuring de uitgave heeft voortgezet, is mij niet bekend. In elk geval verscheen er een voor het jaar 1924, mijn exemplaar; vermoedelijk was dat de derde jaargang.

Op de titelpagina staat de volgende fraaie uitspraak van Pestalozzi vermeld: De mensch moet zich in de wereld zelf voorthelpen en hem dit te leeren is onze taak. Het motto, de zelfinstructie, is in de desbetreffende agenda in ruime mate terug te vinden. Het handzame boekje, dat niet minder dan 320 bladzijden telt, bevat tips, proefjes en tal van wetenswaardigheden over uiteenlopende onderwerpen en is rijk geïllustreerd met foto's en tekeningen. Een willekeurige greep: de jaarproductie van mineralen der aarde, voornaamste jaartallen van de geschiedenis, eerbes irréguliers, inhoudsberekening van vlakken en lichamen, lichte athletiek voor schooljongens, over het planten van ooftbomen, het bouwen van een vogelkastje, de eerste hulp bij ongelukken, de juiste schrijfhouding, het verzamelen en prepareren van planten, het bezoeken van musea, raadgevingen bij het zwemonderricht, verkeersregels etc.

De bladzijden van de agenda waarop de eigenaar zijn notities kwijt kan, zijn aan de zijkanten voorzien met tekeningetjes van beroemde personen en informatie in een notedop (zie illustratie). Elke dag begint met een spreuk, meestal van de afgebeelde beroemde persoon. In ons geval staat op zondag 6 januari de uitspraak van Pestalozzi: Wie de armoede vernedert, verheft het onrecht. Onder zijn beeltenis staat te lezen dat Pestalozzi een 'groot menschenvriend en opvoedkundige was. Hij bestreed de volksellende door de opvoeding van het volk; gaf aanschouwelijk onderwijs en stichtte in Zwitserland vele scholen; zijne beste werken zijn: Lienhard und Gertrud en Wie Gertrud ihre Kinder lehrt'.

Voor welke onderwijsgevende anno 1996 is deze informatie gesneden koek? Ik beantwoord deze vraag maar liever niet.

En de vraag of deze schoolagenda een 'hard' of een boterzacht bewijs is van de invloed van Pestalozzi in ons land mag de lezer zelf beantwoorden.

Bert Stilma