120106. Signalementen

 N.L. Dodde, "Dag Mammoet!" Verleden, heden en toekomst van het Nederlands schoolsysteem. Leuven/Apeldoorn 1993. ISBN 90‑5350‑206‑9

"De VWO heeft een vijftal geschiedenissen", zo wordt in de inleiding gesteld. De vijf onderscheiden geschiedenissen zijn naar mijn opvatting nogal ongelijksoortig en roepen de vraag op naar de onderlinge samenhang. Allereerst wordt de geschiedenis van de Mammoetwet aangeduid als die van zijn eigen ontwikkeling. Een tweede benadering richt zich op de denkbeelden in de eerste helft van de 20e eeuw omtrent de inrichting van het voortgezet onderwijs. Een derde lijn betreft de wettelijke ontwikkelingsweg van het secundair onderwijs. Als 'vierde geschiedenis' oppert de auteur de Mammoetwet te bezien als wetteljk integrerend kader van diverse typen onderwijsinstituten die ooit vanaf hun stichting tamelijk los naast elkaar bestonden. Ten behoeve van de vijfde en laatste geschiedenislijn gaat Dodde chronologisch terug naar de voorschriften van het gilde‑onderwijs vanaf de 15de eeuw en de enkele eeuwen jongere tekenscholen, ambachtscholen, lagere burgerscholen en huishoud‑ en industriescholen. Met behulp van deze laatste benadering lijkt het ook goed mogelijk duidelijk te maken dat de Mammoetwet niet alleen een verleden en heden kent, maar evenzeer een toekomst (p.11).

De onduidelijkheid die rond deze vijfdeling al in de inleiding wordt opgeroepen wordt met het vervolg geenszins opgehelderd. In de zeven hoofdstukken die volgen komt nergens herkenbaar tot uitdrukking welke van de aangeduide 'geschiedenissen' van de Mammoetwet de auteur voor ogen heeft gestaan. Het heeft er de schijn van dat met name de vijfde benadering wordt gevolgd. De lezer wordt ondergedompeld in een veelheid van gedetailleerde informatie over talloze per tijdvak los van elkaar besproken aspecten van het voortgezet onderwijs zoals: verstedelijking, derde, vierde en vijfde schoolstrijd, stakingen, beroepsonderwijs, onderwijs voor meisjes, schoolbezoek etc.

Vanuit een toekomstperspectief gezien heeft de Mammoet de weg gebaand naar geïntegreerd onderwijs, aldus de rethorische achterflaptekst van het boek. Die stelling wordt onvoldoende waargemaakt.

Hans de Franknjker

Boeken over schoolarchitectuur in Nederland zijn zeldzaam. Een aantal jaren terug verscheen Scholen in Groningen. De ontwikkeling van het schoolgebouw voor het lager onderwijs in stad en land 1800 ‑ 1940, geschreven door vier historici. Voor een kleine prijs ligt dat nu te koop bij het modern antiquariaat Steven Sterk. Daar ligt trouwens nog meer afgeprijsde onderwijsgeschiedenis, in stapels. Gaat dat zien (en kopen)! Oude Kijk in 't Jatstraat 10, Groningen en Servetstraat 3 (bij de Dom) te Utrecht. Scholen in Groningen is uitgegeven door Stichting Matrijs, Utrecht.