40401. Boekbesprekingen

 N.L. Dodde De toekomst lijkt verleden tijd. Oratie, 1986, 31 pagina's. Dit boekje bevat de openingsrede die Dodde op 8 september 1986 gedeeltelijk uitsprak bij de aanvaarding van zijn bijzonder hoogleraarschap in de geschiedenis van het onderwijs. Door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen is deze leerstoel ingesteld aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Dodde treedt hiermee in het voetspoor van de hoogleraren Kohnstamm, Van Houte en Idenburg die eerder deze leerstoel vanwege het Nut bezetten, zij het niet in Utrecht maar in Amsterdam. Dodde stelt in zijn rede dat er zich in de ontwikkeling van het onderwijs cyclische processen voordoen. Hij onderscheidt in de onderwijsgeschiedenis lange, middellange en korte periodes. De lange periodes van ongeveer twee eeuwen worden gekenmerkt door levens﷓ en wereldbeschouwelijke uitgangspunten. De middellange termijnen variëren in tijdsduuren hebben betrekking op de periode waarin een onderwijsvernieuwing gerealiseerd is. Deze vernieuwingsperiode verdeelt Dodde vervolgens in een drietal fases waarin een onderwijsvernieuwingsidee wordt gelanceerd, verspreid en ingevoerd.

Momenteel verkeren we, volgens het ordeningsprincipe van Dodde, in een vierde lange termijn waarin de christelijk﷓humanistische traditie domineert. Na het jaar 2000 zou een nieuwe fase aanbreken, een vijfde lange termijn, waarin de humanistische visie centraal komt te staan. Aldus de profetische woorden van de nieuwe hoogleraar.

Ik plaats vraagtekens achter het betoog van Dodde. De toekomst staat dan wel niet in de sterren geschreven, maar evenmin in voorbije tijden. De stelligheid waarmee Dodde die toekomst uit het verleden meent te kunnen opmaken, is m.i. onderwijshistorisch niet verantwoord. (HdF)