80304. Kleuteronderwijs door J. ter Linden

 In juni is de zaal gereed gekomen waarin we het kleuteronderwijs, het handwerken en het aanschouwingsonderwijs tonen. Door de Wet op het Nieuwe Basisonderwijs van 1985 verdwenen de kleuterscholen. Daarmee kwam een einde aan een lange ontwikkeling die begon bij de 'Klopjes‑ of Begijntjesscholen' in de middeleeuwen. Klopjes of Begijntjes waren vrome vrouwen, die leefden als nonnen zonder bij een geestelijke orde te behoren. Het onderwijs dat zij gaven was voornamelijk op de godsdienst gericht, zo leerden zij de kinderen de gebeden, de psalmen, de geloofsartikelen en bijbelteksten die de kinderen, die nog niet konden lezen of schrijven, uit het hoofd moesten leren,

Later in de zeventiende eeuw zijn er de matressenscholen, waar een oude vrouw, de 'Matres op de kleintjes past. Van echt onderwijs is dan geen sprake. Het waren treurige toestanden daar, lesmateriaal bestond nog niet, speelgoed was heel schaars en over de hygiëne, in die meestal bedompte hokken, kunnen we maar beter zwijgen.

Door de opkomst van de industrieën gaan in de negentiende eeuw steeds meer vrouwen buitenshuis werken. Van vroeg tot laat zijn ze van huis in de fabrieken. Daarom worden daar bewaarplaatsen ingericht. Het woord zegt het al, het waren vaak niet meer dan opbergplaatsen voor kinderen, die op deze manier in ieder geval van de straat gehouden werden.

Verandering ontstaat er als Elise van Calcar de ideeën van de Duitse pedagoog Friedrich Fröbel in Nederland introduceert. Rond 1863 worden de eerste Fröbelscholen opgericht, waar de kinderen nu echt onderwezen worden aan de hand van materialen, de zogenaamde `gaven', die Fröbel heeft ontwikkeld.

Een andere beroemde pedagoog was Maria Montessorri, een Italiaanse kinderarts, die ook allerlei leermiddelen ontwierp die in overeenstemming waren met haar ideeën over de opvoeding van kleuters. In 1926 worden de eerste Montesori kleuterscholen in Nederland geopend. Op steeds meer scholen wordt les gegeven volgens een van deze twee methodes.

Na de Tweede Wereldoorlog ontstaat een mengvorm van beide systemen ‑van Frëbel en van Montesorri worden die leermiddelen gebruikt‑ die het beste passen met de opvattingen van de jaren vijftig en zestig. Het is misschien vreemd, maar pas in 1956 komt er een Wet op het Kleuteronderwijs. Voor het eerst na al die eeuwen worden er wettelijke regels vastgesteld.

De wet heeft het slechts 29 jaar uitgehouden. Het verdwijnen van de kleuterschool was voor ons aanleiding om de geschiedenis daarvan in het museum te tonen Als u uw kleutertijd bijna vergeten bent, moet u zeker komen kijken, en als u zich nog het een en ander goed herinnert, is het de moeite waard om ze nog eens terug te zien, de houten doosjes met blokken en ballen, de vlechtmatjes, de omtrekmodellen of de bellenplank.